Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Oruç Reis Gençlik Derneği'nin düzenlediği “Anadolu'daki kültür varlıklarının korunmasında sivil toplumun rolü” çalıştayı Gaziantep'te yapıldı. Çalıştaya Gaziantep, Kayseri ve diğer illerden Sivil Toplum Kuruluşu Temsilcileri konuşmacı olarak katıldı.Çalıştayda, Bülbülzade Vakfı Mütevelli Heyeti ve Yönetim Kurulu üyesi Hüseyin Rahmi Açıkkol, Anadolu’daki STK’ların çalışma yöntemlerine dair bir sunum yaptı. Sunumunda, Bülbülzade Vakfı’nın yaptığı çalışmaların Gaziantep şehir kültürü üzerindeki etkilerine değinerek, vakıf bünyesinde yürütülen sanat, spor ve kültür faaliyetlerinin geçmişten günümüze nasıl aktarıldığını anlattı.Çalıştay sonrası Hüseyin Rahmi Açıkkol’a programa katkılarından dolayı plaket takdim edildi. Program katılımcıların toplu fotoğraf çektirmesi ve teşekkür konuşması sonrası sona erdi.

Bülbülzade Vakfı Proje Birimi üyeleri, Avrupa’daki iş birliği kurumlarını ziyaretleri kapsamında, Köln Başkonsolosu Hüseyin Kantem Al’ı makamında ziyaret etti.Ziyarette, vakfın yürüttüğü ulusal ve uluslararası projeler hakkında Başkonsolos Al’a bilgi verildi. Görüşmede; göç, eğitim, gençlik ve çağdaş yetkinliklerin geliştirilmesine yönelik çalışmalar detaylı olarak aktarıldı. Ayrıca mevcut ve potansiyel proje ortaklıkları ile yürütülen faaliyetler hakkında bilgilendirmeler yapıldı.Bülbülzade Vakfı, bu tür ziyaretlerle Avrupa’daki iş birliği ağını güçlendirmeyi ve Türkiye ile Avrupa’daki projelerinin etkisini artırmayı amaçlıyor.Görüşme sonunda Bülbülzade Vakfının plaketi takdim edildi.

Hayata Dokun Yetim Derneği, Bülbülzade Vakfı’nın yetim çalışmaları kapsamında Gaziantep’te ikamet eden burs verdiği gençler için Gizem Doğan Yaşayarak Öğrenme Merkezi’nde günü birlik eğitim ve tanışma programı düzenledi. Program, birlikte yapılan kahvaltı ile başladı. HDYD Başkanı Yunus Hamallar açılış konuşmasını yaptı. Ardından Fatma Erkan tarafından “Nimetlerin Farkına Varmak ve Şükretmek” üst başlıklı bir sunum gerçekleştirildi. Öğle arasından sonra Şerif Pak, katılımcı gençlerle birlikte interaktif biçimde “CV Hazırlama ve Danışmanlık” başlıklı bir seminer verdi.Gün içerisinde kamp aktiviteleri kapsamında tırmanış, okçuluk ve çeşitli eğitsel oyunlar düzenlendi. Program, öğle yemeğinin ardından çekilen toplu fotoğraf ile sona erdi.

Anadolu Federasyonu olarak 13 – 17 Ağustos 2025 tarihleri arasında “Tüten Ocak Ailenin Geleceği” temasıyla düzenlediğimiz 19. Anadolu Buluşmaları, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş’ın selamlama konuşmalarıyla başladı.Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, doğurganlık hızının Türkiye tarihinin en düşük oranı olan 1,48 seviyesine kadar gerilediğine dikkati çekerek “Bu rakam, nüfusun kendini yenileme seviyesi olan 2,1'in oldukça altında. Etkili tedbirler alınmazsa 2100 yılına gelindiğinde ülkemizde ortanca yaşın 60'a çıkacağı öngörülüyor.” dedi.Bakan Göktaş, Anadolu Federasyonunca Kızılcahamam'da bir otelde “Tüten Ocak: Ailenin Geleceği” temasıyla düzenlenen 19. Anadolu Buluşmaları programında yaptığı konuşmada, ailenin medeniyetin en kadim, en köklü kurumlarından biri olduğunu söyledi.Tarih boyunca toplum bilincinin aile etrafında güçlü bir şekilde örüldüğü zamanların devletin ve milletin en parlak dönemini yaşadığına işaret eden Göktaş, bu nedenle ailenin zayıflamasının ülke istikrarını sarsan büyük bir tehdit olduğunu belirtti.“ANNELİK VE BABALIK ROLLERİ İTİBARSIZLAŞTIRILIYOR”Göktaş, dünyanın büyük değişim ve dönüşüm sürecinden geçtiğine işaret ederek, sözlerini şöyle sürdürdü: “Küreselleşme, kentleşme, dijitalleşme gibi çok boyutlu süreçler, aile kurumunun yapısını, işlevlerini ve değer dünyasını derinden sarsıyor. Şehir yaşamının hızla yaygınlaşması ve teknolojinin hayatımızın merkezine yerleşmesi, bireyleri ve aileleri yeniden şekillendiriyor. Bu hızlı dönüşüm, geleneksel aile değerlerini ve bağlarını, sosyal dayanışma ağlarını zayıflatıyor. Annelik ve babalık rolleri itibarsızlaştırılıyor.”Dijital platformların aile içi iletişimi zayıflattığına dikkati çeken Göktaş, "İçinde bulunduğumuz çağda, teknolojik ilerlemeler, dijitalleşme ve cinsiyetsizleştirme, ekonomik, sosyal ve kültürel dönüşümler aile yapısını derinden sarsıyor. Bireyselliği her şeyin önüne koyan yaşam biçimleri, özellikle gençlerimiz arasında yaygınlaşıyor. İnsanlar giderek yalnızlaşıyor. Bu nedenle aileyi güçlendirmek ve aile değerlerimizi koruma hususuna stratejik bir refleksle yaklaşmak zorundayız." ifadelerini kullandı.“GENÇ NÜFUS ORANINDA CİDDİ BİR DÜŞÜŞ OLDUĞUNU GÖRÜYORUZ”Göktaş, üzerinde çalıştıkları bir diğer konunun demografik değişim olduğunu ifade ederek, şöyle konuştu: "Biz her zaman genç ve dinamik nüfusuyla gurur duyan bir ülke olduk. Ancak son yıllarda, bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de genç nüfus oranında ciddi bir düşüş olduğunu görüyoruz. Doğum oranlarında da benzer bir düşüş söz konusu. Doğurganlık hızında ülke tarihinin en düşük oranı olan 1,48 seviyesine kadar geriledik. Bu rakam, nüfusun kendini yenileme seviyesi olan 2,1'in oldukça altında. Etkili tedbirler alınmazsa 2100 yılına gelindiğinde ülkemizde ortanca yaşın 60'a çıkacağı öngörülüyor. Yani nüfusun yarısı 60 yaş ve üstü olacak. Bugün farklı ülkelerde benzer düşüşler nedeniyle ciddi nüfus problemleri yaşanıyor. Eğer biz şimdiden önlem almazsak benzer bir tabloyla yüzleşmemiz kaçınılmaz. Çünkü nüfus meselesi sadece ailelerin çocuk sayısı meselesi değildir. Ekonomik büyümeden sosyal yapıya, üretimden sağlığa kadar her şeyi etkileyen bir milli güvenlik meselesidir."Göktaş, evliliklerin azalmasının, boşanma oranlarının artmasının, ailelerin giderek tek ebeveynli bir hale dönüşmesinin, ülkeyi telafisi zor bir noktaya taşıyabileceğini vurgulayan Göktaş, şunları kaydetti: "Bu mesele, Sayın Cumhurbaşkanı'mızın ifadeleriyle, 'Demografik bir sınamadan öte milletimizin geleceği için adeta varoluşsal bir tehdit niteliğindedir.' İşte, tüm bu tablo bize tek bir şeyi gösterdi. O da, aileyi korumanın, geleceğimizi güven altına almanın tek yolu olduğudur. Bu nedenle Sayın Cumhurbaşkanı'mızın tensipleriyle 2025 yılını 'Aile Yılı' olarak ilan ettik. Ailenin karşı karşıya kaldığı tehditler karşısında ülke çapında bir farkındalık oluşturmak istedik. Amacımız sadece nüfus artışını desteklemek değil, aynı zamanda aile kavramını her yönüyle güçlendirmek. Bu 7 ayda ülkenin dört bir yanında 8 bin 394 etkinlik düzenledik. Eğitimler, seminerler, medya kampanyaları ve saha çalışmaları yaptık."Göktaş, aile yapısını korumak ve güçlendirmek için kapsamlı çalışmalar yürüttüklerini, "Aile Yılı" kapsamında açıklanan doğum yardımı ve çocuk destekleri, gençlere yönelik evlilik kredileri gibi teşviklerin buna örnek olduğunu söyledi.“İŞ VE AİLE YAŞAMININ UYUMLAŞTIRILMASI NOKTASINDA ADIMLAR ATIYORUZ”Bakan Göktaş, geçen yıl 15 Mayıs Uluslararası Aile Günü'nde uygulamaya koydukları "Ailenin Korunması ve Güçlendirilmesi Vizyon Belgesi ve Eylem Planı"nın kendileri için yol haritası olduğunu vurgulayarak, bu planın, aileyi merkeze alan ilk eylem planı olması açısından özel bir önem taşıdığını söyledi.Diğer yandan nüfusa ilişkin politikaları Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz'ın başkanlığında bütüncül bir yaklaşımla ele aldıkları Nüfus Politikaları Kurulunu oluşturduklarını hatırlatan Göktaş, bunun yanı sıra sosyal politikalara yön verecek araştırmalar yürütmesi amacıyla Aile Enstitüsünü kurduklarını söyledi.Göktaş, iş ve aile yaşamının uyumlaştırılması noktasında da adımlar attıklarını, geçen ay yürürlüğe giren memurların yarım zamanlı çalışma hakkına ilişkin düzenlemenin bunun en son örneği olduğunu dile getirdi.Türkiye'nin, aile odaklı sosyal politikalarıyla uluslararası alanda örnek gösterilen bir ülke haline geldiğini aktaran Göktaş, Bu doğrultuda 22-23 Mayıs'ta Uluslararası Aile Forumu'nu gerçekleştirdiklerini, 26 ülkeden katılan bakan ve üst düzey katılımcılarla, küresel ölçekte yükselen tehditlere karşı aileyi güçlendirecek çözüm önerilerini ele aldıklarını söyledi.Forumda ortaya koydukları vizyonun sadece Türkiye için değil aile ve nüfusun korunmasını önemseyen tüm ülkeler için ilham kaynağı olacak nitelik taşıdığını vurgulayan Göktaş, şu ifadeleri kullandı:"Sayın Cumhurbaşkanı'mızın forumun kapanışında 2026-2035 dönemini 'Aile ve Nüfus 10 Yılı' olarak ortaya koyduğu vizyon, ülkemizin bu alandaki kararlılığının ve liderliğinin de açık bir göstergesidir. Önümüzdeki 10 yıl boyunca, demografik dayanıklılığımızı güçlendirmek ve nesiller arası dayanışmayı artırmak için çalışacağız. Bu yolculuğa 'Ailemiz geleceğimiz' diyerek çıktık. Bugün gerçekleştirilen Anadolu Buluşmaları da bu çabanın kıymetli bir parçasıdır. Bu anlamda bu buluşmayı, büyük bir aile buluşması olarak gördüğümüzü bir kere daha yinelemek isterim.""AİLEYİ ELE ALMAK BU SÜRECİN EN ÖNEMLİ KAZANIMIDIR"Anadolu Federasyonu Başkanı Turgay Aldemir ise insanın kendi başına bir varlık olmadığını, çevresiyle, coğrafyasıyla var olduğunu ve buna göre şekillendiğini söyledi.İnsanın, ilk toplumsal tecrübesini ailesinde edindiğini belirten Aldemir, "İnsanlıkta şu an yaşanan birçok kriz, aslında ailede ihmal edilmiş sevginin, muhabbetin, güvenin, huzurun eksikliğinden kaynaklanan problemlere dönüşüyor." dedi.Aldemir, ailenin rolünü, karşılaştığı zorlukları ve geleceğini sempozyumda ele alacaklarını bildirerek, "Aile kurumunu güçlendirmek, aileyi katmanlı bir şekilde ele almak bu sürecin en önemli kazanımıdır. Bunun için bizim tüm stratejimiz bu meseleyi güçlendirmek ve daha ileri bir noktaya götürmektedir." dedi.Konuşmaların ardından Anadolu Federasyonu Başkanı Turgay Aldemir, deprem bölgesindeki atölyelerde çalışan kadınların yaptığı hediyeleri Bakan Göktaş'a takdim etti.

Anadolu Federasyonu olarak 13 – 17 Ağustos 2025 tarihleri arasında “Tüten Ocak, Ailenin Geleceği” temasıyla düzenlediğimiz 19. Anadolu Buluşmaları, Prof. Dr. Mehmet Görmez’in açılış semineri ile başladı.Açılış konusunda Kur’an’da ailenin kapsamına değinen Mehmet Görmez, “Kur’an’ın kadın, aile ve eş ile ilgili ayetleri son derece kapsamlıdır. Bu ayetler, hiçbir hukuk sisteminde görülmeyen derinlikte ve hakkaniyette bir hukuk anlayışını ortaya koyar. Kur’an’da “Rabbimiz, bizi muttakilere önder eyle” diye dua edilir. Bu, bize şunu hatırlatır: Aile bizi korumazsa biz de aileyi koruyamayız.” dedi.“GÖZÜMÜZ İSTİKBALE, GELECEĞE BAKMALIDIR. ÇÜNKÜ BU IŞIĞI KAYBEDEN, ÖNÜNÜ GÖREMEZ VE İSTİKBALİNİ YİTİRİR.”Mehmet Görmez; “Peki, insanlık mı aileyi koruyacak, yoksa aile mi insanlığı? Unutmayalım ki bütün insanlık bir aile ile başlamıştır; hem de cennet dediğimiz mekânda. Aile, yaşadığımız meskeni cennete dönüştürme çabasıdır. Çünkü aile, Allah’ın yarattığı bir müessesedir.”“AİLE, ANNE İLE ÜMMET ARASINDAKİ VARLIĞIMIZDIR.”Ailenin yalnızca çocukların dünyaya geldiği bir kurum olmadığına vurgu yapan Mehmet Görmez, “Asıl mesele, ailenin ruhunu nasıl inşa edeceğimizdir. Bugün yeniden ailenin ruhunu inşa etmeyi konuşmalıyız. Tüm ahlak sistemleri, ailenin önemi ve varlığı konusunda ittifak etmiştir. Aile, anne ile ümmet arasındaki varlığımızdır.” dedi.“AİLE İLE MEDENİYET BİRLİKTE VAR OLUR, BİRLİKTE YIKILIRLAR.”Aile ile medeniyetin, birbirinin varlık sebebi olduğuna değinen Mehmet Görmez, “Aile ile medeniyet birlikte var olur, birlikte yıkılırlar. Türkçedeki “aile” ile Arapçadaki “al” ve “ehil” kavramları farklıdır. Kur’an doğrudan “aile” demez; “al” ve “ehil” kavramlarıyla daha geniş ilişkileri kapsar. İslam, diğer bütün dinlerden farklı olarak aileye çok daha evrensel bir perspektiften bakar.” dedi. Ayrıca ailenin Kur’an’a göre aile bir varlık yasası olduğunu belirten Görmez; “Birincisi biyolojik varlık yasasıdır; hayvanlar ve tüm canlılar için geçerlidir. İkincisi ahlaki varlığımızın yasasıdır; fıtratımıza nakşedilmiştir. Aile aynı zamanda bir rahmet yasasıdır, bir iffet ve haya yasasıdır; bütün insanlık yasasını koruyan bir kurumdur.” dedi.“İSLAM ÜMMETİ, DÜNYANIN TÜM ŞER GÜÇLERİNE KARŞI YEKVÜCUT OLABİLİR VE TEK BİR AİLE GİBİ HAREKET EDEBİLİR.”Darwin ile birlikte insanın yaratılış tanımı değiştirildiğini belirten Prof. Dr. Mehmet Görmez, “İnsan eksenli dünya düzeni için hümanizm ortaya çıktı; o da yetmeyince posthümanizm gündeme geldi. Darwin ile birlikte insanın yaratılış tanımı değiştirildi, insanın dünyanın ekseni olma özelliği sarsıldı. Buna rağmen şuna inanıyorum: İslam ümmeti, dünyanın tüm şer güçlerine karşı yekvücut olabilir ve tek bir aile gibi hareket edebilir.” dedi.Konuşmanın ardından Anadolu Federasyonu Yönetim Kurulu üyemiz Gazi Kılıçparlar tarafından Prof. Dr. Mehmet Görmez’e plaket takdim edildi. Ayrıca Kuzey Makedonya Alaca Derneği Başkanı Şükriye Kahya, Prof. Dr. Mehmet Görmez’in meslekteki 40. Yıl anısına hediye takdim etti. 

Anadolu Federasyonu tarafından 13 – 17 Ağustos 2025 tarihleri arasında “Tüten Ocak Ailenin Geleceği” temasıyla düzenlenen 19. Anadolu Buluşmaları selamlama konuşmalarıyla başladı.Anadolu Buluşmaları'nın ilk günü, selamlama konuşmaları ile başladı. Program, Kuran tilaveti ile devam etti ve ardından "Ailenin Geleceği" konulu buluşmanın selamlama konuşmaları gerçekleştirildi. İlk konuşma Anadolu Federasyonu Yönetim Kurulu Başkanı Turgay Aldemir tarafından gerçekleştirildi. Ardından Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş selamlama konuşmasını yaptı.Açılış konuşmasını gerçekleştiren Anadolu Federasyonu Yönetim Kurulu Başkanı Turgay Aldemir, “İnsanı yaşat ki devlet yaşasın şiarını somut ve etkili bir şekilde hayata geçirmek için gayretinde olduklarını belirterek, “İnsanın dünyada var oluş gerekçesini en doğru uygulamalarla ortaya koymak, toplumsal değerlerimizi yaşatmak ve geliştirmek için buradayız.” dedi. Ayrıca toplum olarak sorumluluklarımızı yerine getirmemiz gerektiğini vurgulayarak “Ne yazık ki bugün, ailenin ve insanlığın temelini sarsmaya yönelik girişimler, değerlerimizi yıpratmaya çalışan güçler mevcut. Biz ise böyle bir süreçte seyirci kalamayız. Üzülmekle yetinmek yerine elimizi taşın altına koymak, üzerimize düşen sorumlulukları yerine getirmek zorundayız. Amacımız, insanın güvende olması ve birbirine dayanışma ile bağlı bir toplumun inşasıdır.” dedi.“ANALİTİK AKIL VE GÜÇLÜ İRADE İLE ZORLUKLARIN ÜSTESİNDEN GELMEK BİZİM İÇİN BİR TERCİH DEĞİL, BİR ZORUNLULUKTUR.”Aileyi merkeze alan çalışmalar yürüttüklerini vurgulayan Başkan Aldemir, “Aileyi ayakta tutmak, geleceğe umut taşımak ve nesilleri korumak için emek verdik. Ancak bağımsız bir toplum inşa etmenin, yalnızca kötülüğü eleştirmekle değil; iyiliği, hayrı ve güzeli daha çok hatırlatmakla mümkün olduğuna inanıyoruz. Müslümanlar olarak bizler, şerre değil hayra odaklanmayı tercih ederiz.” dedi. “GÜÇLÜ BİR AİLE, GÜÇLÜ BİR TOPLUMUN TEMELİDİR.”Aileye atfedilen her değer için daha çok mücadele etmek zorunda olduklarını dile getiren Turgay Aldemir, “Bir sivil toplum kuruluşu olarak iki önemli görevimiz var: İnsanların vicdanını diri tutmak ve toplumsal bilinci canlı kılmak. Bu nedenle genel programlarımızın yanı sıra, perde arkasında pek çok alanda planlamalar ve toplantılar gerçekleştiriyoruz. Amacımız, buradan elde edilen kazanımları tüm ülkeye yaymak ve özellikle gençlere yönelik çalışmalar üzerinde hassasiyetle durmaktır. Çünkü inanıyoruz ki; güçlü bir aile, güçlü bir toplumun temelidir.” dedi.

Türk Kızılayı Suriye İnsani Yardım Koordinatörlüğü, Gaziantep’te İnsani yardım müdahalelerinde asgari standartları karşılamada yol gösterici olan Sphere eğitimi düzenledi.Gaziantep’te gerçekleştirilen eğitime, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katıldı. Katılımcılar arasında Bülbülzade Vakfı da yer aldı. Eğitimde doğal afetler, savaş ve pandemi gibi insanlığı derinden etkileyen krizlerin ardından yürütülecek insani yardım çalışmalarına dair bilgiler aktarıldı. Sphere tanıtımı, su, sanitasyon ve hijyen, beslenme, barınma ve değerlendirme gibi konu başlıklarının ele alındığı program, kapanış konuşmasıyla sona erdi.

Bülbülzade Vakfı’nın kültürel çalışmaları kapsamında, 30 Haziran 2025 tarihinde başlayan Yaz Okulu, 1 Ağustos 2025’te düzenlenen şölenle sona erdi. Öte yandan, vakıf bünyesindeki ilgili birimlerin katılımıyla yaz etkinliklerinin görüşüldüğü değerlendirme toplantısı gerçekleştirildi.Toplantı, Anadolu Öğrenci Birliği, Ortaöğretim, Mozaik, Nurdağı-İslâhiye Deprem Bölgesi, Göç, İstikrar Spor Kulübü, Medya Birimi, Katre Bilim ve Sanat Merkezi birimleri ile üye derneklerden Bilim-Der ve Semt-i İbrahimli’nin derneklerinin katılımıyla gerçekleştirildi.Toplantıda, yaz mevsimi boyunca gerçekleştirilen sosyal, kültürel, sanatsal, sportif ve doğa etkinliklerin öğrencilere olumlu etkisi görüşüldü. Sorumlu yaz okullarının uyguladıkları müfredat içerikleri değerlendirilerek, öğrencilerin ilgi ve alaka düzeylerine ilişkin veriler paylaşıldı. Ayrıca, Yaz Okulu Şöleni’ne dair ilgili birimlerin görüşleri alınarak yapılan gösteriler değerlendirildi.Yaz Okulu, Vakıf bünyesindeki Anadolu Öğrenci Birliği, Eğitim Öğretmen Birimi, Ortaöğretim, Mozaik, Evde Karakter Eğitimi (EKE), İslâhiye Deprem Bölgesi, Göç, İstikrar Spor Kulübü, Katre Bilim ve Sanat Merkezi, Bilim-Der ve Semt-i İbrahimli Derneği tarafından gerçekleştirildi. 23 bölgede toplam 64 etkinlikten oluşan yaz programı, 10 farklı bölgede faaliyet gösteren 19 yaz okulunda yürütüldü. Ayrıca, çocuklar ve ailelerin katılımıyla 11 farklı bölgede 19 yaz kampı düzenlendi.Programlarda Kur’an-ı Kerim, Siyer, Adab-ı Muaşeret, Temel Dini Bilgiler, Çocuklar İçin Felsefe, STEM, Evrensel İşaretler ve oyunlarla İngilizce gibi derslerin yanı sıra; yüzme, kamp, müzik ve spor etkinlikleri gibi destekleyici faaliyetler de yer adı. Toplantının sonunda, yapılan tüm faaliyetler için birim sorumlularına ve koordinatörlere teşekkür edildi.

Bülbülzade Vakfı’nın yürüttüğü ESC51 Gönüllülük Projesi kapsamında kısa dönem gönüllülerimiz, Bosna Hersek’in Doboj şehrinde IFS EMMAUS ev sahipliğinde gönüllülük faaliyetlerini sürdürüyor. Sosyal hizmetler ve insani yardım alanında geniş bir etki alanına sahip olan IFS EMMAUS bünyesinde gönüllülerimiz, ihtiyaç sahiplerine yemek dağıtımı, dezavantajlı çocuklara yönelik eğitim destekleri, yerel halka yönelik sosyal hizmet uygulamaları, rehabilitasyon çalışmaları ve sera faaliyetleri gibi birçok alanda aktif olarak görev alıyor. Aynı zamanda gönüllülerimiz, kendi kariyer gelişimlerine katkı sağlayacak eğitim ve tecrübe odaklı faaliyetlerde de yer alarak çok yönlü bir öğrenme süreci deneyimliyor.